Ảnh: Nguồn Internet
Virus Zika được tìm thấy lần đầu tiên vào năm 1947 tại khu rừng cùng tên ở Uganda bởi nhà khoa học Julius Lutwama. Zika là loại virut RNA (arbovirus) thuộc chi Flavivirus, họ Flaviviridae, được lây truyền chủ yếu qua muỗi Aedes bị nhiễm. Bệnh do Virus Zika không gây tử vong, nhưng lại có tác hại nguy hiểm tới thai phụ và thai nhi. Khi người mẹ mang thai bị nhiễm virus Zika thì đứa bé sinh ra dễ bị tật đầu nhỏ, não bộ phát triển không bình thường.
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) vừa tuyên bố bệnh do virus Zika là tình trạng khẩn cấp bởi khả năng có thể gây dị tật bẩm sinh. Riêng Việt Nam, do đang lưu hành loại muỗi gây nên dịch sốt xuất huyết (cùng chủng muỗi lan truyền virus Zika) và sự đi lại, giao lưu với các vùng có dịch nên Bộ Y tế nhận định khả năng xuất hiện bệnh do virus Zika hoàn toàn có thể xảy ra, và điều đó đang dần là hiện thực.
Trong một số trường hợp khi bị nhiễm virus Zika nhưng không có biểu hiện lâm sàng. Tuy nhiên, ở người bị nhiễm virus Zika thường có các biểu hiện đặc trưng như sốt, phát ban trên da, viêm kết mạc, đau khớp, đau cơ, mệt mỏi và đau đầu. Những dấu hiệu này rất dễ nhầm với bệnh sốt xuất huyết, có thể phân biệt như sau: So với sốt xuất huyết thì bệnh do virus Zika nhẹ hơn, 80% không có biểu hiện bệnh. Còn biểu hiện lâm sàng của sốt xuất huyết thường nặng hơn, từ ngày thứ 2 có thể chảy máu chân răng, chảy máu cam; nặng hơn có thể chảy máu nội tạng, trụy mạch, sốc, nguy cở tử vong rất cao.
Thời gian ủ bệnh Zika khoảng 2-12 ngày sau khi bị muỗi đốt. Vì khi nhiễm virus Zika không có biểu hiện lâm sàng, nên những người đang cư trú hoặc đi du lịch tới khu có lưu hành dịch Zika trong vòng hai tuần trước khi khởi phát bệnh và có ít nhất 2 trong số các triệu chứng lâm sàng thì cần phải làm các xét nghiệm cần thiết để phát hiện bệnh.
Theo đại diện Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) tại Việt Nam cho biết, lý do WHO nhận định Zika là mối quan ngại đối với y tế cộng đồng không phải do tốc độ lây lan của virus mà do các biến chứng nguy hiểm của bệnh này. Đối với trẻ sơ sinh, cụ thể là gây teo não và hội chứng Guillain-Barré, một loại rối loạn hệ thống miễn dịch tác động đến thần kinh gây ra hiện tượng yếu cơ ở tay và chân. Do đó, phụ nữ đang có ý định mang thai hoặc đang mang thai là những đối tượng cần thận trọng.
Phụ nữ có thai nghi ngờ hoặc xác định bị nhiễm virus Zika cần được theo dõi siêu âm thai mỗi 3-4 tuần một lần để phát hiện sớm tình trạng đầu nhỏ hoặc vôi hóa não ở thai nhi.
Trẻ bị dị tật đầu nhỏ hoặc có tiền sử mẹ nhiễm virus Zika khi mang thai cần được theo dõi sự phát triển về tinh thần và vận động, đánh giá thị lực và điều trị các rối loạn như co giật, động kinh.
Người mắc bệnh Zika thường có những biểu hiện như:
Sốt nhẹ 37,8-38,5 độ C, mệt mỏi, mọc ban rát sẩn trên da, đau các khớp nhỏ ở bàn tay và bàn chân.
Viêm xung huyết kết mạc, đau cơ, nhức đầu, đau hố mắt, và suy nhược.
Một số ít bệnh nhân có thể có đau bụng, buồn nôn, tiêu chảy, loét niêm mạc hoặc ngứa.
Để xác định bệnh trên những người nghi ngờ, cần thực hiện các xét nghiệm chuyên sâu như RT-PCR Zika virus dương tính, hay phản ứng huyết thanh (IgM) dương tính và có hiệu giá kháng thể cao gấp từ 4 lần trở lên so với hiệu giá kháng thể trung hòa virus Dengue tại cùng thời điểm.
Điều trị như thế nào khi bị bệnh?
Hiện nay không có thuốc điều trị đặc hiệu cho bệnh do virus Zika. Chỉ sử dụng các phương pháp điều trị hỗ trợ như nghỉ ngơi, bồi hoàn nước, điện giải, hạ sốt nếu có sốt cao. Và đặc biệt người bệnh không được dùng Aspirin hay corticoid vì chưa thể loại trừ được bệnh sốt xuất huyết Dengue. Bên cạnh đó cần theo dõi các biểu hiện như yếu, liệt cơ sau khi bị bệnh để phát hiện, xử trí sớm hội chứng Gulain-Barre nếu có. Tốt nhất nên đến ngay cơ sở y tế để được khám, theo dõi
Do chưa có vắc xin phòng bệnh và không có thuốc điều trị đặc hiệu nên chủ yếu là phòng bệnh như hạn chế đi đến vùng lưu hành dịch Zika, áp dụng các biện pháp hạn chế muỗi đốt như mặc quần dài, áo dài tay ngay cả ban ngày, dùng các thuốc diệt muỗi, nằm mùng kể cả ban ngày. Bên cạnh đó tiến hành diệt nơi sản sinh của muỗi và diệt lăng quăng như vệ sinh môi trường, loại bỏ các vật dụng đọng nước không cần thiết như gáo dừa, vỏ xe, vỏ lon, vũng nước đọng. Đậy kín dụng cụ chứa nước sinh hoạt, thả cá vào dụng cụ chứa nước; thu dọn các vật dụng, lật úp dụng cụ chứa nước không cần thiết; thay nước bình bông ít nhất 1 lần mỗi tuần, bỏ muối hoặc dầu vào chén nước kê chân tủ đựng thức ăn.
Bộ Y tế khuyến cáo phụ nữ đang mang thai hoặc dự định có thai cần thực hiện một số biện pháp như áp dụng các biện pháp phòng chống muỗi đốt để tránh lây truyền vi rút Zika và khám thai định kỳ; không nên đi đến vùng dịch khi không thực sự cần thiết. Đối với phụ nữ có thai đang ở tại vùng dịch hoặc đã từng đến vùng có dịch nếu có biểu hiện như sốt, phát ban hoặc các dấu hiệu khác của bệnh, cần đến cơ sở y tế khám ngay và nói rõ về tiền sử đi lại để nhân viên y tế theo dõi. Phụ nữ mang thai 3 tháng đầu đang sinh sống hoặc đã từng đến vùng có dịch mà có sốt hoặc phát ban và có ít nhất một trong các biểu hiện như đau cơ, mỏi khớp, viêm kết mạc mắt cần phải xét nghiệm để phát hiện vi rút Zika.
BS Hồ Văn Cưng
